|
|
Ελληνική μουσική και γλώσσα
Το ελληνικό τραγούδι μιλάει την ελληνική, την αρχαιότερη ίσως γλώσσα του κόσμου. Τη γλώσσα που μεταφέρει τα ευγενέστερα στοιχεία του ανθρώπινου πολιτισμού, και ίσως τη μόνη που ακόμη εξελίσσεται.
Το δημοτικό τραγούδι ακόμη και στην οργανική του μορφή τον παλμό της ίδιας γλώσσας μεταφέρει. Συγχρόνως όμως δίνει τροφή στο νεώτερο πολιτισμό.
Όλοι οι μεγάλοι Έλληνες ποιητές της αναγέννησης και μετά, όπως για παράδειγμα Κορνάρος, Ρήγας, Σολωμός, Ρίτσος και πολλοί άλλοι, συνεχίζουν και εμπλουτίζουν την παράδοση του δημοτικού τραγουδιού με νεώτερα στοιχεία.
Στον ιστοχώρο αυτό παρουσιάζονται έργα σχετικά με τη γλώσσα και τη μουσική, στοιχεία από το αρχείο του φιλολόγου Γεωργίου Τσουκνίδα.
Το ελληνικό τραγούδι μιλάει την ελληνική, την αρχαιότερη ίσως γλώσσα του κόσμου. Τη γλώσσα που μεταφέρει τα ευγενέστερα στοιχεία του ανθρώπινου πολιτισμού, και ίσως τη μόνη που ακόμη εξελίσσεται.
Το δημοτικό τραγούδι ακόμη και στην οργανική του μορφή τον παλμό της ίδιας γλώσσας μεταφέρει. Συγχρόνως όμως δίνει τροφή στο νεώτερο πολιτισμό.
Όλοι οι μεγάλοι Έλληνες ποιητές της αναγέννησης και μετά, όπως για παράδειγμα Κορνάρος, Ρήγας, Σολωμός, Ρίτσος και πολλοί άλλοι, συνεχίζουν και εμπλουτίζουν την παράδοση του δημοτικού τραγουδιού με νεώτερα στοιχεία.
Στον ιστοχώρο αυτό παρουσιάζονται έργα σχετικά με τη γλώσσα και τη μουσική, στοιχεία από το αρχείο του φιλολόγου Γεωργίου Τσουκνίδα.
Το δημοτικό τραγούδι
- Το ελληνικό δημοτικό τραγούδι διασώζει σ' εμάς τον κόσμο του βυζαντίου αλλά και της αρχαιότητας.
- Ο χρόνος στον οποίο περιέχεται και αναφέρεται είναι το χθες, δηλαδή το Βυζάντιο, η Τουρκοκρατία καιθώς και το πρόσφατο παρελθόν.
- Η περιοχή στην οποία διαμορφώνονται αλλά και στην οποία αναφέρονται τα δημοτικά τραγούδια είανι ο ευρύτερος χώρος της Ανατολικής Μεσογείου, από την Ιταλική χερσόνησο μέχρι τη Μικρά Ασία.
- Κύρια χαρακτηριστικά του έτσι όπως φθάνει σ' εμάς είναι η τοπική ποικιλομορφία αλλά και η διαχρονική σταθερότητα.
- Πολλές φορές το τραγούδι είναι αυτό που διασώζει τις γλώσσες, τα ιδιώματα, τους χορούς, τα έθιμα, τις φορεσιές κ.ά. τοπικά ή πολιτιστικά χαρακτηριστικά. Τις τελευταίες δεκαετίες σημαντικό ρόλο έχουν διαδραματίσει σ' αυτό οι πολιτιστικοί σύλλογοι. Αυτοί αποτελούν τα κύτταρα όπου δίνεται η ευκαιρία, όχι μόνο σε ανθρώπους που κατάγονται από τη συγκεκριμένη περιοχή, αλλά και σε όλους του λάτρεις της να ασχοληθούν με αυτά που αγαπούν.
Δημοτικά τραγούδια από περιοχές του ελληνικού χώρου μπορεί να βρει κανείς σ' αυτό τον ιστότοπο. Κάντε κλικ στην περιοχή που σας ενδιαφέρει. Τα τραγούδια έχουν γραφτεί με τρόπο ώστε να είναι χρήσιμα με πολλούς τρόπους. Γι' αυτό και παρουσιάζονται σ' αυτές η μελωδία (γραμμένη ούτε με πολλές-ούτε με λίγες νότες), τα ακκόρντα, οι στίχοι (εκτός από το πεντάγραμμο δίνονται και σε πιο απλή μορφή). Ο τόνος κάθε τραγουδιού έχει επιλεγεί ώστε να είναι κατάλληλος για παιδιά ή γυναικείες φωνές.
Γενικά δεν ξεχνάμε ότι κάθε καταγραφή είναι συμβατική και σχηματική. Η μουσική είναι ρέουσα, δεν αποτελείται από νότες αλλά από κινήσεις της μελωδίας που δεν μπορούν να καταγραφούν με ακρίβεια. Με αυτούς τους περιορισμούς πρέπει να αξιοποιείται κάθε καταγραφή. Σήμερα το διαδίκτυο είναι πλούσιο από εκδοχές και παραλλαγές κάθε τραγουδιού, και γενικότερα της λαϊκής παράδοσης, και εκεί μπορεί κανείς να ακούσε και να δει μια πιο πραγματική εκδοχή.
Ελλάδα η γλώσσα του κόσμου
Άκουσα πως για να πάει κάποιος από το Πεκίνο στη Νέα Υόρκη, το πιθανότερο είναι να περάσει πάνω από την Ευρώπη. Τα αερόπλανα χρειάζονται αεροδρόμια, καύσιμα, ανθρώπους, εμπόρευμα. Ν’ αφήσουν και να πάρουν.
Αν ρίξουμε μια ματιά στο χάρτη θα δούμε ότι είναι ζωγραφισμένες στ’ αριστερά η Αμερική, δεξιά η Ιαπωνία. Το ίδιο ισχύει οπουδήποτε κι αν κατοικούμε στον πλανήτη. Η γη ζωγραφίζεται σαν ένα παζλ. Το αριστερό κομάτι είναι η Αμερική, στο κέντρο η Ευρώπη και η Αφρική, δεξιά η Ασία, τέλος. Στο πίσω μέρος νοητά βρίσκεται ο αχανής και αραιοκατοικημένος Ειρηνικός ωκεανός. Τα κομάτια αυτά του παζλ αν κάποιος τα σπρώξει λίγο λες ότι θα κολήσουν ξανά. Σαν να τα χώρισε κάποια θάλασσα ή σαν να έχουν απομακρυνθεί το 'να απ’ τ’ άλλο κάποτε.
Στο κέντρο αυτής της παν-γαίας, βρίσκεται η Μεσόγειος, ανάμεσα στις παλιές ηπείρους, και προς το κέντρο της και η Ελλάδα.
Σ’ αυτό το μέρος κατοίκησαν άνθρωποι από παλιά που άκουσαν, είδαν και μίλησαν. Άφησαν γραφτά που περίγραψαν τη φύση του ανθρώπου, τη φύση του κόσμου, τη φύση του Θεού. Νομίζουμε την εποχή μας ως μια εποχή φωτεινή, επιστημονική, που μελετά σε βάθος και πλάτος τα πάντα. Από το μικρόκοσμο ως και το άπειρο. Όμως, πόσα καινούργια πράγματα διατυπώθηκαν τα τελευταία χρόνια και δεν έχουν πρωτοπειωθεί παλιά; Λένε πως ελάχιστα.
Η Ελλάδα λοιπόν, η γλώσσα της Μεσογείου, η γλώσσα του κόσμου. Από παλιά μέχρι σήμερα ή ίδια. Είπα μέχρι σήμερα; Ναι. Τι σημαίνει σήμερα; Σύνθετη λέξη από το άρθρο «τη» και «ημέρα». Ό,τι δηλαδή συμβαίνει στην ημέρα, στο φως, στο σήμερα. Το ίδιο και ο ήλιος (ηέλιο), το φως (φάος), η μάνα, η γη, το συμπαν (συν και παν), κόσμος (στολίδι), Θεός (θέα, θεώμαι = βλέπω) κτλ.
Αυτή η γλώσσα όμως δεν έμεινε στα αρχαία κάλλη. Σ’ αυτή μεταφράστηκε η εβραϊκή παλιά διαθήκη πολλά χρόνια πριν το Χριστό και απ’ αυτή μεταδόθηκε στην Ευρώπη και σ’ όλο τον κόσμο. Σ’ αυτή γράφτηκαν τα μαθηματικά, η ιατρική, η αστρονομία… Σ’ αυτήν αργότερα γράφτηκαν τα ευαγγέλια, οι επιστολές, η αποκάλυψη, και απ’ αυτή διαδόθηκαν σ’ όλο τον κόσμο. Σ’ αυτή γράφτηκαν τα πρακτικά των συνόδων, που εξήγησαν με το φως του ευαγγελίου τον κόσμο στα νεώτερα χρόνια. Και μετά τις συνόδους δεν έπαψαν άγιοι και φωτισμένοι άνθρωποι να εξηγούν κι άλλο τα μυστήρια. Η γλώσσα αυτή, ο βράχος μέσα στη Μεσόγειο αλλά και η γλώσσα η ελληνική, έκφρασε και εκφράζει τη συνέχεια του κόσμου και την ανάγκη για την εξήγηση του κόσμου.
Σήμερα, αυτή η γλώσσα κρατώντας την παράδοσή της και κοινωνημένη στα μυστήρια του Χριστού, μπορεί να μιλήσει για τα πάντα πραγματικά αληθινά.
Θα αναρωτηθεί κάποιος, εδώ έχουμε κρίση χρέους. Οι ειδήσεις όλα τα τελευταία χρόνια μιλούν για τους κακούς οικονομικούς δείκτες.
Σωστά.
Όμως πια Ελλάδα θέλουμε, πια οραματιζόμαστε; Αυτή που θα μιλά και θα έχει λόγο για όλο τον κόσμο, όντας βουτηγμένη στη θεία κοινωνία, ή την Ψωροκώσταινα;
Παναγιώτης Τσουκνίδας 2014
Άκουσα πως για να πάει κάποιος από το Πεκίνο στη Νέα Υόρκη, το πιθανότερο είναι να περάσει πάνω από την Ευρώπη. Τα αερόπλανα χρειάζονται αεροδρόμια, καύσιμα, ανθρώπους, εμπόρευμα. Ν’ αφήσουν και να πάρουν.
Αν ρίξουμε μια ματιά στο χάρτη θα δούμε ότι είναι ζωγραφισμένες στ’ αριστερά η Αμερική, δεξιά η Ιαπωνία. Το ίδιο ισχύει οπουδήποτε κι αν κατοικούμε στον πλανήτη. Η γη ζωγραφίζεται σαν ένα παζλ. Το αριστερό κομάτι είναι η Αμερική, στο κέντρο η Ευρώπη και η Αφρική, δεξιά η Ασία, τέλος. Στο πίσω μέρος νοητά βρίσκεται ο αχανής και αραιοκατοικημένος Ειρηνικός ωκεανός. Τα κομάτια αυτά του παζλ αν κάποιος τα σπρώξει λίγο λες ότι θα κολήσουν ξανά. Σαν να τα χώρισε κάποια θάλασσα ή σαν να έχουν απομακρυνθεί το 'να απ’ τ’ άλλο κάποτε.
Στο κέντρο αυτής της παν-γαίας, βρίσκεται η Μεσόγειος, ανάμεσα στις παλιές ηπείρους, και προς το κέντρο της και η Ελλάδα.
Σ’ αυτό το μέρος κατοίκησαν άνθρωποι από παλιά που άκουσαν, είδαν και μίλησαν. Άφησαν γραφτά που περίγραψαν τη φύση του ανθρώπου, τη φύση του κόσμου, τη φύση του Θεού. Νομίζουμε την εποχή μας ως μια εποχή φωτεινή, επιστημονική, που μελετά σε βάθος και πλάτος τα πάντα. Από το μικρόκοσμο ως και το άπειρο. Όμως, πόσα καινούργια πράγματα διατυπώθηκαν τα τελευταία χρόνια και δεν έχουν πρωτοπειωθεί παλιά; Λένε πως ελάχιστα.
Η Ελλάδα λοιπόν, η γλώσσα της Μεσογείου, η γλώσσα του κόσμου. Από παλιά μέχρι σήμερα ή ίδια. Είπα μέχρι σήμερα; Ναι. Τι σημαίνει σήμερα; Σύνθετη λέξη από το άρθρο «τη» και «ημέρα». Ό,τι δηλαδή συμβαίνει στην ημέρα, στο φως, στο σήμερα. Το ίδιο και ο ήλιος (ηέλιο), το φως (φάος), η μάνα, η γη, το συμπαν (συν και παν), κόσμος (στολίδι), Θεός (θέα, θεώμαι = βλέπω) κτλ.
Αυτή η γλώσσα όμως δεν έμεινε στα αρχαία κάλλη. Σ’ αυτή μεταφράστηκε η εβραϊκή παλιά διαθήκη πολλά χρόνια πριν το Χριστό και απ’ αυτή μεταδόθηκε στην Ευρώπη και σ’ όλο τον κόσμο. Σ’ αυτή γράφτηκαν τα μαθηματικά, η ιατρική, η αστρονομία… Σ’ αυτήν αργότερα γράφτηκαν τα ευαγγέλια, οι επιστολές, η αποκάλυψη, και απ’ αυτή διαδόθηκαν σ’ όλο τον κόσμο. Σ’ αυτή γράφτηκαν τα πρακτικά των συνόδων, που εξήγησαν με το φως του ευαγγελίου τον κόσμο στα νεώτερα χρόνια. Και μετά τις συνόδους δεν έπαψαν άγιοι και φωτισμένοι άνθρωποι να εξηγούν κι άλλο τα μυστήρια. Η γλώσσα αυτή, ο βράχος μέσα στη Μεσόγειο αλλά και η γλώσσα η ελληνική, έκφρασε και εκφράζει τη συνέχεια του κόσμου και την ανάγκη για την εξήγηση του κόσμου.
Σήμερα, αυτή η γλώσσα κρατώντας την παράδοσή της και κοινωνημένη στα μυστήρια του Χριστού, μπορεί να μιλήσει για τα πάντα πραγματικά αληθινά.
Θα αναρωτηθεί κάποιος, εδώ έχουμε κρίση χρέους. Οι ειδήσεις όλα τα τελευταία χρόνια μιλούν για τους κακούς οικονομικούς δείκτες.
Σωστά.
Όμως πια Ελλάδα θέλουμε, πια οραματιζόμαστε; Αυτή που θα μιλά και θα έχει λόγο για όλο τον κόσμο, όντας βουτηγμένη στη θεία κοινωνία, ή την Ψωροκώσταινα;
Παναγιώτης Τσουκνίδας 2014
Παναγιώτης Τσουκνίδας
ΣΥΝΤΟΜΟ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ
Καθηγητής και μελετητής της μουσικής, ο Παναγιώτης Τσουκνίδας γεννήθηκε στη Λαμία το 1960.
Μαθήτευσε κοντά στον Κώστα Κυδωνιάτη αρμονία, την Καίτη Παπαλεξοπούλου και τη Μίσα Ικέουτσι τραγούδι, τον Αντώνη Κοντογεωργίου διεύθυνση χορωδίας, το Στάθη Καλλιανό αρμονία, το Δημήτριο Μαντέ, Σπύρο Περιστέρη και Χρήστο Χατζηνικολάου βυζαντινή μουσική, Γιάννη Χαλκιαδάκη κλαρινέτο.
Μόνιμο μέλος της Χορωδίας της ΕΡΤ (1997-1997) και πρόεδρος του Σωματείου Χορωδών ΕΡΤ τα έτη 1991-1996. Διευθυντής της Χορωδίας του ΤΕΙ Αθήνας (1993-1997) και μαέστρος στη Φιλαρμονική Δήμου Ταύρου (2000-2005).
Διετέλεσε καθηγητής μουσικής στη μέση εκπαίδευση τα έτη 1986-2022. Δημιούργησε στον Ταύρο το Μουσικό Σύνολο ΑΝΟΙΞΗ, με το οποίο κέρδισε έξι βραβεία στους Πανελλήνιους Σχολικούς Καλλιτεχνικούς Αγώνες τα έτη 1997-2005.
Από το 2015 διδάσκει μουσική στο Λύρειο Παιδικό Χωριό.
Από το 2017 διευθύνει τη Χορωδία Ενηλίκων του Piano Plus Festival.
Ασχολείται με τη μελέτη και καταγραφή της ελληνικής μουσικής.
Για περισσότερα στοιχεία και φωτογραφίες, δείτε στο facebook.
ΣΥΝΤΟΜΟ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ
Καθηγητής και μελετητής της μουσικής, ο Παναγιώτης Τσουκνίδας γεννήθηκε στη Λαμία το 1960.
Μαθήτευσε κοντά στον Κώστα Κυδωνιάτη αρμονία, την Καίτη Παπαλεξοπούλου και τη Μίσα Ικέουτσι τραγούδι, τον Αντώνη Κοντογεωργίου διεύθυνση χορωδίας, το Στάθη Καλλιανό αρμονία, το Δημήτριο Μαντέ, Σπύρο Περιστέρη και Χρήστο Χατζηνικολάου βυζαντινή μουσική, Γιάννη Χαλκιαδάκη κλαρινέτο.
Μόνιμο μέλος της Χορωδίας της ΕΡΤ (1997-1997) και πρόεδρος του Σωματείου Χορωδών ΕΡΤ τα έτη 1991-1996. Διευθυντής της Χορωδίας του ΤΕΙ Αθήνας (1993-1997) και μαέστρος στη Φιλαρμονική Δήμου Ταύρου (2000-2005).
Διετέλεσε καθηγητής μουσικής στη μέση εκπαίδευση τα έτη 1986-2022. Δημιούργησε στον Ταύρο το Μουσικό Σύνολο ΑΝΟΙΞΗ, με το οποίο κέρδισε έξι βραβεία στους Πανελλήνιους Σχολικούς Καλλιτεχνικούς Αγώνες τα έτη 1997-2005.
Από το 2015 διδάσκει μουσική στο Λύρειο Παιδικό Χωριό.
Από το 2017 διευθύνει τη Χορωδία Ενηλίκων του Piano Plus Festival.
Ασχολείται με τη μελέτη και καταγραφή της ελληνικής μουσικής.
Για περισσότερα στοιχεία και φωτογραφίες, δείτε στο facebook.
