Η σύνθεση στα ιδιώματα της Φθιώτιδας
Γεώργιος Τσουκνίδας, Γεώργιος Χαιρετάκης
Ακαδημία Αθηνών, 2023
ABSTRACT
This paper offers a description and analysis of the morphological process of compounding of the dialectal varieties spoken in the regional unit of Phthiotis, (Central Greece). Our study focuses on a wide range of topics related to compounding, such as the grammatical categories of the compounds and their constituents, exo-centricity, structural patterns, the degree of semantic transparency and the grammatical relation of the constituents. The findings of our research derive mainly from seven manuscripts with transcription of continuous speech (deposited by G. Tsouknidas at the Archive of Manuscripts of the Research Center for Modern Greek Dialects - Historical Dictionary of Modern Greek of the Academy of Athens). For our analysis, we adopt the theoretical model of Ralli [2005] 2022, 2008, 2013, which has proved fruitful in providing a satisfactory analysis of the compounding process in Standard Modern Greek and its dialects (see, e.g. Andreou 2014, Chairetakis & Ralli 2022, Ralli & Chairetakis to appear).
1. Εισαγωγικά
Στο άρθρο αυτό γίνεται μια προσπάθεια περιγραφής της μορφολογικής διαδικασίας της σύνθεσης σε ιδιώματα της Περιφερειακής Ενότητας Φθιώτιδας.
8. Συμπεράσματα
Στην παρούσα μελέτη εξετάσαμε τη σύνθεση των φθιωτικών ιδιωμάτων στηριζόμενοι σε 7 χειρόγραφα με πλούσιο διαλε-κτικό υλικό προερχόμενο από διάφορες περιοχές της ΠΕ Φθιώ-τιδας. Η σύνθεση σε αυτά τα ιδιώματα ακολουθεί σε γενικές γραμμές τις τάσεις της Κοινής ΝΕ, εντούτοις, διαφέρει σε σχέση με αυτήν αλλά και με τις άλλες διαλέκτους στα εξής σημεία:
• Εμφάνιση δείκτη σύνθεσης -ου- λόγω στένωσης του άτονου /ο/ σε /u/, ενώ σε αρκετές περιπτώσεις παραλείπεται στο εσωτερικό της λέξης σε περιβάλλον μεταξύ συμφώνων.
• Τα ρηματικά σύνθετα στα φθιωτικά ιδιώματα δεν αποτελούν παραγωγική κατηγορία εν αντιθέσει με ό,τι παρατηρείται στην Κοινή ΝΕ και στις περισσότερες νεοελληνικές διαλέκτους (π.χ. Κρητική, Κυπριακή, Ποντιακή) ήδη από τους μεσαιωνικούς χρόνους. Χαρακτηριστικά, στο υλικό μας δεν εντοπίστηκαν ρηματικά παρατακτικά σύνθετα ενώ σπάνια είναι τα σύνθετα της δομής [Ουσιαστικό] + [Ρήμα].
• Μικρός αριθμός εξωκεντρικών και παρατακτικών συνθέτων.
• Απουσία αριστερόστροφων συνθέτων, αφού τα ιδιώματα αυτά δεν διατηρούν αρχαιοπρεπείς δομές και σε καμία φάση της ιστορίας τους δεν ήρθαν σε στενή επαφή με κάποια ιταλο-ρομανική γλώσσα.
Εν κατακλείδι, θα πρέπει να τονίσουμε ότι σε μία περίοδο όπου οι διαλεκτικές ποικιλίες της Ελληνικής συρρικνώνονται, αποτελεί αδήριτη ανάγκη η συλλογή και καταγραφή υλικού από όλες τις περιοχές της Ελλάδας. Οι χειρόγραφες μαρτυρίες αλλά και η καταγραφή διαλεκτικού προφορικού λόγου αναμένεται να συμβάλουν σημαντικά στον τρόπο που κατανοούμε τη γραμματική των διαλέκτων και ιδιαίτερα σε αγνοημένους γλωσσολογικούς τομείς, όπως η σύνθεση.
• Δείτε όλο το άρθρο εδώ.
Γεώργιος Τσουκνίδας, Γεώργιος Χαιρετάκης
Ακαδημία Αθηνών, 2023
ABSTRACT
This paper offers a description and analysis of the morphological process of compounding of the dialectal varieties spoken in the regional unit of Phthiotis, (Central Greece). Our study focuses on a wide range of topics related to compounding, such as the grammatical categories of the compounds and their constituents, exo-centricity, structural patterns, the degree of semantic transparency and the grammatical relation of the constituents. The findings of our research derive mainly from seven manuscripts with transcription of continuous speech (deposited by G. Tsouknidas at the Archive of Manuscripts of the Research Center for Modern Greek Dialects - Historical Dictionary of Modern Greek of the Academy of Athens). For our analysis, we adopt the theoretical model of Ralli [2005] 2022, 2008, 2013, which has proved fruitful in providing a satisfactory analysis of the compounding process in Standard Modern Greek and its dialects (see, e.g. Andreou 2014, Chairetakis & Ralli 2022, Ralli & Chairetakis to appear).
1. Εισαγωγικά
Στο άρθρο αυτό γίνεται μια προσπάθεια περιγραφής της μορφολογικής διαδικασίας της σύνθεσης σε ιδιώματα της Περιφερειακής Ενότητας Φθιώτιδας.
8. Συμπεράσματα
Στην παρούσα μελέτη εξετάσαμε τη σύνθεση των φθιωτικών ιδιωμάτων στηριζόμενοι σε 7 χειρόγραφα με πλούσιο διαλε-κτικό υλικό προερχόμενο από διάφορες περιοχές της ΠΕ Φθιώ-τιδας. Η σύνθεση σε αυτά τα ιδιώματα ακολουθεί σε γενικές γραμμές τις τάσεις της Κοινής ΝΕ, εντούτοις, διαφέρει σε σχέση με αυτήν αλλά και με τις άλλες διαλέκτους στα εξής σημεία:
• Εμφάνιση δείκτη σύνθεσης -ου- λόγω στένωσης του άτονου /ο/ σε /u/, ενώ σε αρκετές περιπτώσεις παραλείπεται στο εσωτερικό της λέξης σε περιβάλλον μεταξύ συμφώνων.
• Τα ρηματικά σύνθετα στα φθιωτικά ιδιώματα δεν αποτελούν παραγωγική κατηγορία εν αντιθέσει με ό,τι παρατηρείται στην Κοινή ΝΕ και στις περισσότερες νεοελληνικές διαλέκτους (π.χ. Κρητική, Κυπριακή, Ποντιακή) ήδη από τους μεσαιωνικούς χρόνους. Χαρακτηριστικά, στο υλικό μας δεν εντοπίστηκαν ρηματικά παρατακτικά σύνθετα ενώ σπάνια είναι τα σύνθετα της δομής [Ουσιαστικό] + [Ρήμα].
• Μικρός αριθμός εξωκεντρικών και παρατακτικών συνθέτων.
• Απουσία αριστερόστροφων συνθέτων, αφού τα ιδιώματα αυτά δεν διατηρούν αρχαιοπρεπείς δομές και σε καμία φάση της ιστορίας τους δεν ήρθαν σε στενή επαφή με κάποια ιταλο-ρομανική γλώσσα.
Εν κατακλείδι, θα πρέπει να τονίσουμε ότι σε μία περίοδο όπου οι διαλεκτικές ποικιλίες της Ελληνικής συρρικνώνονται, αποτελεί αδήριτη ανάγκη η συλλογή και καταγραφή υλικού από όλες τις περιοχές της Ελλάδας. Οι χειρόγραφες μαρτυρίες αλλά και η καταγραφή διαλεκτικού προφορικού λόγου αναμένεται να συμβάλουν σημαντικά στον τρόπο που κατανοούμε τη γραμματική των διαλέκτων και ιδιαίτερα σε αγνοημένους γλωσσολογικούς τομείς, όπως η σύνθεση.
• Δείτε όλο το άρθρο εδώ.
