Άρθρα - εργασίες - μελέτες
του Γεωργίου Τσουκνίδα
Η συνεισφορά του ΙΛΝΕ στη μελέτη των νεοελληνικών διαλέκτων
Στις 23 Απριλίου 2018 πραγματοποιήθηκε στο Μέγαρο της Ακαδημίας Αθηνών ημερίδα, την οποία διοργάνωσε το Κέντρον Ερεύνης των Νεοελληνικών Διαλέκτων και Ιδιωμάτων - Ιστορικόν Λεξικόν της Νέας Ελληνικής, με θέμα: «Η ελληνική λεξικογραφία και το Ιστορικό Λεξικό της Νέας Ελληνικής: Παρουσίαση του 6ου τόμου του ΙΛΝΕ (2016)».
Χαιρετισμούς απηύθυναν οι ακαδημαϊκοί Αντώνιος Ν. Κουνάδης, Πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών, και Θανάσης Βαλτινός, Πρόεδρος της Εφορευτικής Επιτροπής του ΚΕΝΔΙ-ΙΛΝΕ. Ακολούθησαν οι ομιλίες των καθηγητών: Erich Trapp, αντεπιστέλλοντος μέλους της Αυστριακής Ακαδημίας Επιστημών, εκδότη του Lexikon zur byzantinischen Gräzität, Χριστόφορου Χαραλαμπάκη, ομότιμου καθηγητή του ΕΚΠΑ, συντάκτη-επιμελητή του Χρηστικού Λεξικού της Νεοελληνικής Γλώσσας της Ακαδημίας Αθηνών, Ιωάννη Καζάζη, ομότιμου καθηγητή του ΑΠΘ, επιστημονικού υπεύθυνου τουΛεξικού της Μεσαιωνικής Ελληνικής Δημώδους Γραμματείας 1100-1669 του Εμμανουήλ Κριαρά. Η εκδήλωση συνεχίστηκε με ολιγόλεπτες παρουσιάσεις ερευνητών του ΚΕΝΔΙ-ΙΛΝΕ Χριστίνας Μπασέα-Μπεζαντάκου, τ. διευθύντριας, αρχισυντάκτριας του6ου τόμου, με θέμα «Το ΙΛΝΕ και η ιστορία του», Γεωργίας Κατσούδα: «Το λήμμα του ΙΛΝΕ: έντυπο και ηλεκτρονικό», Ιωάννας Μανωλέσσου: «Το ΙΛΝΕ ως πηγή για την ιστορία της ελληνικής γλώσσας», Σταμάτη Μπέη: «Η συνεισφορά του ΙΛΝΕ στη σύγχρονη γλωσσολογία», Μαγδαληνής Κωνσταντινίδου: «Οι πηγές του ΙΛΝΕ και η αξιοποίησή τους στον 6ο τόμο, Ι», Αικατερίνης Τζαμάλη: «Οι πηγές του ΙΛΝΕ και η αξιοποίησή τους στον 6οτόμο, ΙΙ», Άγγελου Αφρουδάκη, διευθύνοντος το ΚΕΝΔΙ-ΙΛΝΕ: «Το ονοματολογικό υλικό του ΙΛΝΕ» και Γεωργίου Τσουκνίδα: «Η συνεισφορά του ΙΛΝΕ στη μελέτη των νεοελληνικών διαλέκτων».
Εκτός από τα πληροφοριακά στοιχεία της εκδήλωσης, δημοσιεύεται το κείμενο της εξάλεπτης παρουσίασης του Γεωργίου Τσουκνίδα.
• Δείτε το άρθρο εδώ.
Στις 23 Απριλίου 2018 πραγματοποιήθηκε στο Μέγαρο της Ακαδημίας Αθηνών ημερίδα, την οποία διοργάνωσε το Κέντρον Ερεύνης των Νεοελληνικών Διαλέκτων και Ιδιωμάτων - Ιστορικόν Λεξικόν της Νέας Ελληνικής, με θέμα: «Η ελληνική λεξικογραφία και το Ιστορικό Λεξικό της Νέας Ελληνικής: Παρουσίαση του 6ου τόμου του ΙΛΝΕ (2016)».
Χαιρετισμούς απηύθυναν οι ακαδημαϊκοί Αντώνιος Ν. Κουνάδης, Πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών, και Θανάσης Βαλτινός, Πρόεδρος της Εφορευτικής Επιτροπής του ΚΕΝΔΙ-ΙΛΝΕ. Ακολούθησαν οι ομιλίες των καθηγητών: Erich Trapp, αντεπιστέλλοντος μέλους της Αυστριακής Ακαδημίας Επιστημών, εκδότη του Lexikon zur byzantinischen Gräzität, Χριστόφορου Χαραλαμπάκη, ομότιμου καθηγητή του ΕΚΠΑ, συντάκτη-επιμελητή του Χρηστικού Λεξικού της Νεοελληνικής Γλώσσας της Ακαδημίας Αθηνών, Ιωάννη Καζάζη, ομότιμου καθηγητή του ΑΠΘ, επιστημονικού υπεύθυνου τουΛεξικού της Μεσαιωνικής Ελληνικής Δημώδους Γραμματείας 1100-1669 του Εμμανουήλ Κριαρά. Η εκδήλωση συνεχίστηκε με ολιγόλεπτες παρουσιάσεις ερευνητών του ΚΕΝΔΙ-ΙΛΝΕ Χριστίνας Μπασέα-Μπεζαντάκου, τ. διευθύντριας, αρχισυντάκτριας του6ου τόμου, με θέμα «Το ΙΛΝΕ και η ιστορία του», Γεωργίας Κατσούδα: «Το λήμμα του ΙΛΝΕ: έντυπο και ηλεκτρονικό», Ιωάννας Μανωλέσσου: «Το ΙΛΝΕ ως πηγή για την ιστορία της ελληνικής γλώσσας», Σταμάτη Μπέη: «Η συνεισφορά του ΙΛΝΕ στη σύγχρονη γλωσσολογία», Μαγδαληνής Κωνσταντινίδου: «Οι πηγές του ΙΛΝΕ και η αξιοποίησή τους στον 6ο τόμο, Ι», Αικατερίνης Τζαμάλη: «Οι πηγές του ΙΛΝΕ και η αξιοποίησή τους στον 6οτόμο, ΙΙ», Άγγελου Αφρουδάκη, διευθύνοντος το ΚΕΝΔΙ-ΙΛΝΕ: «Το ονοματολογικό υλικό του ΙΛΝΕ» και Γεωργίου Τσουκνίδα: «Η συνεισφορά του ΙΛΝΕ στη μελέτη των νεοελληνικών διαλέκτων».
Εκτός από τα πληροφοριακά στοιχεία της εκδήλωσης, δημοσιεύεται το κείμενο της εξάλεπτης παρουσίασης του Γεωργίου Τσουκνίδα.
• Δείτε το άρθρο εδώ.
Βιβλιογραφικές συμβολές, ελάχιστο βιβλιογραφικό δείγμα σχετικό με τη φιλοσοφία της γλώσσας για τα έτη 2005-2018
Με το βιβλιογραφικό αυτό δείγμα, ο Γεώργιος Τσουκνίδας αρχίζει να δημοσιεύει μια συμβολή στη γλωσσική βιβλιογραφία των τελευταίων ετών, διαρθρωμένη σε ενότητες, με έμφαση στην ελληνική γλώσσα. Γνωρίζει ότι η βιβλιογραφία αυτή δεν είναι πλήρης και εμπλουτίζεται συνεχώς με νέα στοιχεία. Θέλει να ελπίζει ότι ίσως φανεί σε κάποιους χρήσιμη. Ο συντάκτης των δημοσιευομένων ενοτήτων μπορεί να τις αναθεωρεί, επιφέροντας συμπληρώσεις και διορθώσεις.
• Δείτεο το άρθρο εδώ.
Με το βιβλιογραφικό αυτό δείγμα, ο Γεώργιος Τσουκνίδας αρχίζει να δημοσιεύει μια συμβολή στη γλωσσική βιβλιογραφία των τελευταίων ετών, διαρθρωμένη σε ενότητες, με έμφαση στην ελληνική γλώσσα. Γνωρίζει ότι η βιβλιογραφία αυτή δεν είναι πλήρης και εμπλουτίζεται συνεχώς με νέα στοιχεία. Θέλει να ελπίζει ότι ίσως φανεί σε κάποιους χρήσιμη. Ο συντάκτης των δημοσιευομένων ενοτήτων μπορεί να τις αναθεωρεί, επιφέροντας συμπληρώσεις και διορθώσεις.
• Δείτεο το άρθρο εδώ.
Η σύνθεση στα ιδιώματα της Φθιώτιδας
Γεώργιος Ι. Τσουκνίδας, Γεώργιος Χαιρετάκης
Ακαδημία Αθηνών, 2023
ABSTRACT
This paper offers a description and analysis of the morphological process of compounding of the dialectal varieties spoken in the regional unit of Phthiotis, (Central Greece). Our study focuses on a wide range of topics related to compounding, such as the grammatical categories of the compounds and their constituents, exo-centricity, structural patterns, the degree of semantic transparency and the grammatical relation of the constituents. The findings of our research derive mainly from seven manuscripts with transcription of continuous speech (deposited by G. Tsouknidas at the Archive of Manuscripts of the Research Center for Modern Greek Dialects - Historical Dictionary of Modern Greek of the Academy of Athens). For our analysis, we adopt the theoretical model of Ralli [2005] 2022, 2008, 2013, which has proved fruitful in providing a satisfactory analysis of the compounding process in Standard Modern Greek and its dialects (see, e.g. Andreou 2014, Chairetakis & Ralli 2022, Ralli & Chairetakis to appear).
1. Εισαγωγικά
Στο άρθρο αυτό γίνεται μια προσπάθεια περιγραφής της μορφολογικής διαδικασίας της σύνθεσης σε ιδιώματα της Περιφερειακής Ενότητας Φθιώτιδας.
8. Συμπεράσματα
Στην παρούσα μελέτη εξετάσαμε τη σύνθεση των φθιωτικών ιδιωμάτων στηριζόμενοι σε 7 χειρόγραφα με πλούσιο διαλε-κτικό υλικό προερχόμενο από διάφορες περιοχές της ΠΕ Φθιώ-τιδας. Η σύνθεση σε αυτά τα ιδιώματα ακολουθεί σε γενικές γραμμές τις τάσεις της Κοινής ΝΕ, εντούτοις, διαφέρει σε σχέση με αυτήν αλλά και με τις άλλες διαλέκτους στα εξής σημεία:
• Εμφάνιση δείκτη σύνθεσης -ου- λόγω στένωσης του άτονου /ο/ σε /u/, ενώ σε αρκετές περιπτώσεις παραλείπεται στο εσωτερικό της λέξης σε περιβάλλον μεταξύ συμφώνων.
• Τα ρηματικά σύνθετα στα φθιωτικά ιδιώματα δεν αποτελούν παραγωγική κατηγορία εν αντιθέσει με ό,τι παρατηρείται στην Κοινή ΝΕ και στις περισσότερες νεοελληνικές διαλέκτους (π.χ. Κρητική, Κυπριακή, Ποντιακή) ήδη από τους μεσαιωνικούς χρόνους. Χαρακτηριστικά, στο υλικό μας δεν εντοπίστηκαν ρηματικά παρατακτικά σύνθετα ενώ σπάνια είναι τα σύνθετα της δομής [Ουσιαστικό] + [Ρήμα].
• Μικρός αριθμός εξωκεντρικών και παρατακτικών συνθέτων.
• Απουσία αριστερόστροφων συνθέτων, αφού τα ιδιώματα αυτά δεν διατηρούν αρχαιοπρεπείς δομές και σε καμία φάση της ιστορίας τους δεν ήρθαν σε στενή επαφή με κάποια ιταλο-ρομανική γλώσσα.
Εν κατακλείδι, θα πρέπει να τονίσουμε ότι σε μία περίοδο όπου οι διαλεκτικές ποικιλίες της Ελληνικής συρρικνώνονται, αποτελεί αδήριτη ανάγκη η συλλογή και καταγραφή υλικού από όλες τις περιοχές της Ελλάδας. Οι χειρόγραφες μαρτυρίες αλλά και η καταγραφή διαλεκτικού προφορικού λόγου αναμένεται να συμβάλουν σημαντικά στον τρόπο που κατανοούμε τη γραμματική των διαλέκτων και ιδιαίτερα σε αγνοημένους γλωσσολογικούς τομείς, όπως η σύνθεση.
• Δείτεο το πλήρες άρθρο εδώ.
Γεώργιος Ι. Τσουκνίδας, Γεώργιος Χαιρετάκης
Ακαδημία Αθηνών, 2023
ABSTRACT
This paper offers a description and analysis of the morphological process of compounding of the dialectal varieties spoken in the regional unit of Phthiotis, (Central Greece). Our study focuses on a wide range of topics related to compounding, such as the grammatical categories of the compounds and their constituents, exo-centricity, structural patterns, the degree of semantic transparency and the grammatical relation of the constituents. The findings of our research derive mainly from seven manuscripts with transcription of continuous speech (deposited by G. Tsouknidas at the Archive of Manuscripts of the Research Center for Modern Greek Dialects - Historical Dictionary of Modern Greek of the Academy of Athens). For our analysis, we adopt the theoretical model of Ralli [2005] 2022, 2008, 2013, which has proved fruitful in providing a satisfactory analysis of the compounding process in Standard Modern Greek and its dialects (see, e.g. Andreou 2014, Chairetakis & Ralli 2022, Ralli & Chairetakis to appear).
1. Εισαγωγικά
Στο άρθρο αυτό γίνεται μια προσπάθεια περιγραφής της μορφολογικής διαδικασίας της σύνθεσης σε ιδιώματα της Περιφερειακής Ενότητας Φθιώτιδας.
8. Συμπεράσματα
Στην παρούσα μελέτη εξετάσαμε τη σύνθεση των φθιωτικών ιδιωμάτων στηριζόμενοι σε 7 χειρόγραφα με πλούσιο διαλε-κτικό υλικό προερχόμενο από διάφορες περιοχές της ΠΕ Φθιώ-τιδας. Η σύνθεση σε αυτά τα ιδιώματα ακολουθεί σε γενικές γραμμές τις τάσεις της Κοινής ΝΕ, εντούτοις, διαφέρει σε σχέση με αυτήν αλλά και με τις άλλες διαλέκτους στα εξής σημεία:
• Εμφάνιση δείκτη σύνθεσης -ου- λόγω στένωσης του άτονου /ο/ σε /u/, ενώ σε αρκετές περιπτώσεις παραλείπεται στο εσωτερικό της λέξης σε περιβάλλον μεταξύ συμφώνων.
• Τα ρηματικά σύνθετα στα φθιωτικά ιδιώματα δεν αποτελούν παραγωγική κατηγορία εν αντιθέσει με ό,τι παρατηρείται στην Κοινή ΝΕ και στις περισσότερες νεοελληνικές διαλέκτους (π.χ. Κρητική, Κυπριακή, Ποντιακή) ήδη από τους μεσαιωνικούς χρόνους. Χαρακτηριστικά, στο υλικό μας δεν εντοπίστηκαν ρηματικά παρατακτικά σύνθετα ενώ σπάνια είναι τα σύνθετα της δομής [Ουσιαστικό] + [Ρήμα].
• Μικρός αριθμός εξωκεντρικών και παρατακτικών συνθέτων.
• Απουσία αριστερόστροφων συνθέτων, αφού τα ιδιώματα αυτά δεν διατηρούν αρχαιοπρεπείς δομές και σε καμία φάση της ιστορίας τους δεν ήρθαν σε στενή επαφή με κάποια ιταλο-ρομανική γλώσσα.
Εν κατακλείδι, θα πρέπει να τονίσουμε ότι σε μία περίοδο όπου οι διαλεκτικές ποικιλίες της Ελληνικής συρρικνώνονται, αποτελεί αδήριτη ανάγκη η συλλογή και καταγραφή υλικού από όλες τις περιοχές της Ελλάδας. Οι χειρόγραφες μαρτυρίες αλλά και η καταγραφή διαλεκτικού προφορικού λόγου αναμένεται να συμβάλουν σημαντικά στον τρόπο που κατανοούμε τη γραμματική των διαλέκτων και ιδιαίτερα σε αγνοημένους γλωσσολογικούς τομείς, όπως η σύνθεση.
• Δείτεο το πλήρες άρθρο εδώ.
